Ból głowy - kiedy do lekarza?

Ból głowy - kiedy udać się do lekarza?

Co robić kiedy głowa boli nas np. raz w miesiącu, raz w tygodniu, okresowo stale . czyli od przypadków najlżejszych do najcięższych. Kiedy możemy pomóc sobie sami i nie jest to powód do niepokoju, a kiedy powinniśmy już zgłosić się do lekarza i co on nam zbada.

Bóle głowy występują bardzo często. Jak jednak odróżnić "łagodny" ból głowy od groźnej choroby? Czy każdy ból głowy wymaga wizyty u specjalisty i ewentualnie wykonania badań?

Oczywiście nie. Nie każdy ból głowy wymaga wykonywania dodatkowych badań, a nawet wizyty u lekarza. Większość osób ma bóle głowy pojawiające się bardzo rzadko - raz na kilka miesięcy lub tygodni. Bólom tym nie towarzyszą żadne inne objawy, nie są one bardzo nasilone, a aktywność fizyczna nie ma wpływu na dolegliwości. Są to najczęściej bóle typu napięciowego i nie wymagają one wizyty u lekarza. Nawet jednak ten typ bólu powinien skłonić do wizyty u lekarza, gdy jego częstość się zwiększa, albo gdy towarzyszą mu inne choroby, takie jak nadciśnienie tętnicze.

Kiedy do lekarza?

Do lekarza, najlepiej specjalizującego się w leczeniu bólów głowy, należy zgłosić się kiedy głowa boli często np. raz w miesiącu, raz w tygodniu jak również gdy bólowi towarzyszą inne objawy. Podczas wizyty lekarz zbierze wywiad oraz przeprowadzi badanie fizykalne. To najważniejszy i często niedoceniany etap diagnostyki bólów głowy, tymczasem dobry specjalista potrafi postawić ponad 90% rozpoznań tylko na tej podstawie. Ta część badania służy też często określeniu jakie badania dodatkowe trzeba wykonać. Należy pamiętać, że bóle głowy mogą być wywoływane przez ponad sto różnych chorób, a lekarz musi umieć wybrać te, których wykonanie ma sens u chorego. Mogą być to między innymi prześwietlenia głowy i szyi, badania krwi lub moczu.

Trzeba wiedzieć, że w pierwotnych bólach głowy, brak jest charakterystycznych badań pozwalających na potwierdzenie rozpoznania. W tym wypadku rozpoznanie i właściwe zaklasyfikowanie bólu głowy opiera się na dokładnie przeprowadzonej rozmowie z chorym. Pacjent wspólnie z lekarzem muszą wspólnie ustalić wszystkie cechy bólu głowy.

Są różne rodzaje bólów głowy?

Obecna klasyfikacja wyróżnia ich ponad 100 rodzajów. Podstawowe pytanie na które należy odpowiedzieć to to, czy mamy do czynienia z pierwotnym czy wtórnym bólem głowy.

Pierwotne bóle głowy to bóle o nieznanej przyczynie, wtórne zaś to bóle spowodowane inną, znaną chorobą.

Ból głowy może być spowodowany chorobą układu nerwowego np. może to być zapalenie opon mózgowych, guz mózgu, krwiak. Bóle głowy mogą być spowodowane zmianami w obrębie kręgosłupa szyjnego np. dyskopatią szyjną.

Bóle głowy często towarzyszą chorobom innych narządów. Występują w przebiegu chorób infekcyjnych dróg oddechowych np. zapalenia zatok obocznych nosa, anemii, niedoczynności tarczycy, niewydolności krążenia, w bezdechu sennym i niedotlenieniu, w chorobach oczu np. jaskrze, wadach wzroku.

Bóle głowy mogą też być objawem niepożądanym stosowania niektórych leków lub wynikiem nadużywania ich czy stosowania zbyt wielu medykamentów. Występują w przebiegu zarówno ostrych jak i przewlekłych zatruć.

Jak je zatem od siebie odróżnić?

Diagnozę stawia się na podstawie typowego dla danego rodzaju bólu głowy obrazu choroby.

W pierwotnych bólach głowy, które nie mają podłoża w innym schorzeniu, brak jest charakterystycznych badań pozwalających na potwierdzenie rozpoznania. Ponieważ bólu głowy nie widać, a wynik badania neurologicznego - wykonane tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny są najczęściej prawidłowe - rozpoznanie i właściwe zaklasyfikowanie bólu głowy opiera się na dokładnie przeprowadzonej rozmowie z chorym.

Musimy dobrze poznać ból, jaki odczuwa pacjent i go opisać.

Co się bierze pod uwagę w takim opisie?

Bierzemy pod uwagę wiele czynników. Ważny jest charakter bólu czy np. jest pulsujący, kłujący, uciskowy, rozpierający, przeszywający. Ważne jest jego umiejscowienie, rozszerzanie się i promieniowanie

Pytamy też o objawy początkowe, o to jak szybko ból się rozwija, czynniki prowokujące wystąpienie bólu, czynniki, które go nasilają bądź zmniejszają. Bardzo ważny jest czas trwania ataku bólu i częstotliwość występowania bólów w ciągu miesiąca.

Ważne jest również współwystępowanie innych objawów np. mdłości, zaburzeń widzenia.

Uzyskane informacje porównujemy z ustalonymi kryteriami rozpoznania bólów głowy i np. diagnozujemy napięciowy ból głowy.

Od tego zależy dalsze postępowanie.

W dzisiejszych czasach lekarze często bronią się przed zlecaniem badań.

Każde badanie ma bowiem swoje konsekwencje zarówno pozytywne jak i negatywne. Do pozytywnych należy wykrycie chorób, o których wcześniej nie wiedzieliśmy i wdrożenie skutecznej terapii. Lekarze muszą jednak także pamiętać o ryzyku związanym ze zleceniem badania. Przykładem możliwych konsekwencji są wstrząsy alergiczne po kontraście, czy zwiększone ryzyko guza mózgu w późniejszym życiu dzieci, u których wykonano tomografię komputerową głowy. Poza tym, często po pierwszym badaniu trzeba wykonać kolejne obarczone jeszcze większym ryzykiem, a tymczasem na końcu ścieżki diagnostycznej często okazuje się, że wszystko jest w porządku i żadne badania nie były potrzebne. Nie bez znaczenia są także koszty dla systemu opieki zdrowotnej.

Kiedy wykonywanie badań jest niepotrzebne?

Eksperci odradzają wykonywanie badań u chorych z typową migreną. W tej chorobie silnym bólom głowy najczęściej towarzyszą nudności i wymioty. Często też podczas bólu chorego drażni światło, dźwięki lub zapachy, a dolegliwości nasilają się podczas wykonywania czynności dnia codziennego. Choroba ta często znacznie upośledza codzienne funkcjonowanie, naturalnym zatem jest, że chcielibyśmy znaleźć jej przyczynę wykonując prześwietlenie głowy. Niestety migrena jest uwarunkowaną genetycznie chorobą mózgu i, oprócz konsultacji lekarskiej, żadne badania obecnie nie są w stanie jej potwierdzić lub wykluczyć. Dlatego zresztą liczne badania wykazały, że chorzy na typową migrenę nie mają podwyższonego ryzyka wystąpienia groźnych chorób, które można wykluczyć prześwietleniami.

Kiedy należy wykonać prześwietlenie głowy?

Są sytuacje, w których badania wykonać trzeba. Dotyczy to występowania objawów nazywanych przez lekarzy alarmowymi lub "czerwonej flagi". Wymieniono je w ramce obok. W takich sytuacjach lekarz zleca najczęściej rezonans magnetyczny głowy, gdyż tomografia komputerowa jest badaniem zbyt mało czułym. Na szczęście zaledwie u 1-3% chorych z bólami głowy i którymś z objawów alarmowych potwierdza się poważna choroba.

Objawy alarmowe wymagające wykonania badań obrazowych:

• Pojawiający się nagle, niewystępujący nigdy wcześniej ból głowy.
• Nasilenie się, wcześniej występującego rzadziej bólu głowy, chyba że jest to powoli nasilająca się migrena.
• Piorunujący, osiągający maksimum w ciągu sekund ból głowy.
• Ból nasilający się w zależności od pozycji ciała np. po położeniu się lub powstaniu z leżenia.
• Ból wybudzający ze snu.
• Ból nasilany przez kaszel, napinanie mięśni brzucha lub po aktywność fizyczną.
• Ból pojawiający się po raz pierwszy po pięćdziesiątce lub u dzieci przed 5. rokiem życia.

• Ból któremu towarzyszą inne objawy neurologiczne oceniane prze lekarza (np. podwójne widzenie, zez, oczopląs, zaburzenia chodu, nieprawidłowe ustawienie głowy, sztywność karku).

• Ból występujący wraz z gorączką lub ostrą infekcją (chyba, że są to typowe objawy przeziębienia), utratą przytomności, zakażeniem HIV.
• Bóle głowy pojawiające się u chorych na nowotwory lub po przebytym udarze mózgu.
• U dzieci objawem alarmowym może być ból głowy, któremu towarzyszy zmiana zachowania (np. ospałość, gorsze wyniki w nauce) oraz opóźnienie dojrzewania lub wzrastania.