Migrena przedsionkowa

Od 30 do 50% chorych na migreny doświadcza jakiejś formy zawrotów głowy. Gdy jednak to powiązanie występuje systematycznie, możemy podejrzewać migrenę przedsionkową (ang. vestibular migraine - VM). Choroba ta nazywana była też dawniej migrenowymi zawrotami głowy albo związanymi z migreną zaburzeniami równowagi. Kryteria rozpoznawania VM zawarte są w aneksie do Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy, co pośrednio tłumaczy, dlaczego zaledwie 20% chorych ma postawione rozpoznanie:

A. Co najmniej 5 epizodów spełniających kryteria C i D.

B. Występowanie obecnie lub w przeszłości migreny z aurą lub bez aury.
C. Objawy przedsionkowe o nasileniu średnim lub dużym, trwające od 5 minut do 72 godzin.
D. Co najmniej połowa epizodów związana jest z wystąpieniem 1 lub więcej z 3 poniższych cech:
1. ból głowy mający co najmniej 2 z poniższych cech:
a. jednostronny;
b. pulsujący;
c. o nasileniu średnim do dużego;
d. nasilany przez wykonywanie czynności życia codziennego;
2. nadwrażliwość na światło i dźwięki;
3. aura wzrokowa.
E. Objawy nie pasują lepiej do innego rozpoznania wg Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy.

Wspomniane w punkcie C objawy przedsionkowe mogą przybierać formę:

- wrażenia ruchu lub wirowania pacjenta lub otoczenia, pojawiające się samoistnie lub w następstwie ruchu lub bodźców wzrokowych;

- poczucia zaburzonej orientacji przestrzennej w następstwie ruchów głową.

Migrena przedsionkowa dotyczy około 1% populacji. Podobnie jak w przypadku klasycznej migreny kobiety chorują na nią kilkukrotnie częściej od mężczyzn. Przypadłość ta stosunkowo często występuje w podeszłym wieku - co ciekawe u niektórych kobiet cierpiących na klasyczną migrenę po menopauzie napady bólu głowy zastępowane są przez ataki zawrotów głowy.

Zawroty głowy mogą poprzedzać atak bólu głowy, być obecne w jego trakcie oraz po ustąpieniu. Zresztą nie każdemu atakowi bólu towarzyszą zaburzenia równowagi, a z drugiej strony mogą występować napady zawrotów głowy z bardzo słabo zaznaczonym bólem. Czynnikiem wyzwalającym zaburzenia równowagi może być zmiana pozycji, ale mogą też pojawiać się samoistnie. Z kolei ból głowy może mieć te same czynniki wywołujące jak zwykła migrena (np. menstruacja, brak snu). Również próba kaloryczna i stymulacja układu przedsionkowego może wyzwolić atak migreny.

Przyczyna powstawania migreny przedsionkowej nie została do końca wyjaśniona. Niewątpliwie struktury mózgu odpowiedzialne za utrzymanie równowagi oraz odczuwanie bólu są ze sobą ściśle połączone w obrębie pnia mózgu. Brane jest pod uwagę również podłoże genetycznie pod postacią zaburzeń działania kanałów jonowych błon komórkowych. Dodatkowym argumentem za etiologią dziedziczną są opisywane przypadki występowania rodzinnego VM.

W migrenie z aurą z pnia mózgu mogą pojawić się zaburzenia równowagi. Jednak muszą one występować wraz z co najmniej jednym dodatkowym objawem wymienionym w kryteriach. Ponadto aura z pnia mózgu utrzymuje się jedynie do 60 minut, pojawia się tylko bezpośrednio przed bólem, a nie w jego trakcie i po nim jak ma to miejsce w VM.

Sporych trudności nastręcza odróżnienie migreny przedsionkowej od innych chorób z zawrotami głowy, zwłaszcza że w niektórych przypadkach bóle są bardzo słabo zaznaczone. Niemniej w wymienionych niżej chorobach zwykle nie występuje nadwrażliwość na światło czy aura wzrokowa:

• Chorobie Meinera towarzyszy niedosłuch w zakresie niskich częstotliwości (choć niekiedy współistnieje z VM).
• Uwarunkowana genetycznie ataksja epizodyczna typu 2. ma bardzo podobne objawy do postaci migreny przedsionkowej bez bólu głowy, przy czym zwykle pojawia się już w dzieciństwie.
• Łagodne napadowe zawroty głowy są najczęstszą przyczyną napadowych zaburzeń równowagi. W chorobie tej zawroty głowy są krótkotrwałe zależne od pozycji głowy, i występują w okresie kilku tygodni czy miesięcy. Tymczasem w VM zaburzenia przedsionkowe trwają stale przez kilka godzin do kilku dni. Tutaj również współwystępowanie z VM jest dość częste.
• Zaburzenia krążenia kręgowo-podstawnego mogą dawać podobnego typu zawroty głowy.
• Psychogenne zawroty głowy mogą być trudne do odróżnienia zwłaszcza, że niemal połowa chorych z migreną ma równocześnie depresję i/lub zaburzenia lękowe.

Leczenie VM jest zbliżone do stosowanego w innych typach migreny. Niestety, z uwagi na brak dedykowanych VM badań, obecnie postępowanie opiera się na rekomendacjach ekspertów. Do przerywania ataku zaleca się używać zolmitryptanu, choć pozostałe tryptany są prawdopodobnie równie skuteczne. W profilaktyce stosowane są betablokery i flunaryzyna, a przy częstych atakach topiramat lub amitryptylina. W przypadkach, w których dominują zawroty głowy zalecana jest lamotrygina.